♥ به نام خداوندی که مهربان تر از او نمی شناسیم و بخشاینده تر از او در باورمان نمی گنجد ♥
♥ هرگونه برداشت مطلب با ذکر منبع بلامانع است ♥
♥ پیشگیری و درمان مشکلات زانو با یوگا ♥
مفصل زانو بزرگترین مفصل بدن است که حرکات لولایی بصورت باز شدن و خم شدن و همچنین تا حدودی حرکات چرخشی حول محور طولی را دارا می باشد . اصولاً مفصل زانو بیش از هر مفصل دیگری در بدن مستعد آسیب دیدگی است و این به جهت نیروهای زیادی است که این مفصل می بایست متحمل شود . شاید تعجب آور باشد که بدانید در حین راه رفتن معادل 1/5برابر وزن بدن به زانو نیرو وارد می شود . این فشار در حین بالا رفتن از پله 3 الی 4 برابر و در حین چمباتمه زدن یا دو زانو نشستن به 8 برابر وزن بدن افزایش می یابد . بنابر این مفصل زانو یكی از مهمترین و محوری ترین مفاصل بدن محسوب شده و می بایست در حفظ سلامتی و نگهداری آن کوشا باشیم . مفصل زانو به وسیله استخوان کشکک از ضربات مستقیم محافظت می شود . ممکن است كشكك زانو در برخی موارد دچار دررفتگی شده و از محل طبیعی خود جابهجا شود . دررفتگی کشکک زانو معمولا به علت ضعف عضلات داخلی ران یا تقویت بیش از اندازه عضلات خارجی ران ایجاد می گردد . دررفتگی كشكك زانو موجب درد و تورم در بخش پشتی كشكك شده و در هنگام خم و راست كردن زانو درد شدیدی تجربه می گردد . با تقویت عضلات داخلی ران خواهید توانست از این تجربه ناخوشآیند پیشگیری كنید و یا در صورتی که به اين عرضه مبتلا هستید به بهبود آن كمك نمائید .
♥ حركت اول:
به پهلو و بر روی یك سمت بدن خود دراز بكشید . با انقباض عضلات چهار سر ران ( عظلات جلوی ران ) پای بالايي را منقبض كرده و آن را با زانوی کاملا صاف به اندازه 20 سانتیمتر بالا بیاورید . مکث کوتاهی داشته باشید و به آرامی پا را به پائین برگردانید . این حركت را در 3 نوبت و در هر نوبت 10 بار تكرار كنید .
♥ حركت دوم:
به پشت بر روی زمین قرار گیرید و بر روی آرنج خود تكیه كنید . پاها را در مقابل خود صاف و کشیده قرار دهید . سپس یكی از پاها را از زانو خم كنید و كف آن پا را روی زمین قرار دهید ( اگر كشكك شما دچار دررفتگی می باشد پای سالم خود را خم كنید . ) حال به آرامی عضلات ران پای دیگر را منقبض كرده و با زانوی کاملا صاف آن را 10 الی 30 سانتیمتر از سطح زمین بالا بیاورید و بعد به آرامی بر روی زمین برگردانید . حركت را در 3 نوبت و در هر نوبت 10 بار انجام دهید .
♥ حركت سوم:
بایستید و پاشنه یک پای خود را بر روی سطحی با ارتفاع 30 سانتیمتر قرار دهید . حال می بایست بدون خم كردن زانو به سمت جلو خم شوید تا جایی كه كشش را در پشت ران خود احساس كنید . آگاه باشید که پشت خود را گرد نکنید و به عضلات کمر خود فشاری وارد نسازید ، بلکه فقط باید از كمر به سمت جلو خم شوید . به مدت 15 تا 30 ثانیه در این كشش مطلوب باقی بمانید . این حركت را 3 بار برای هر پا و در 3 نوبت انجام دهید .
♥ تقویت عضله چهارسر ران ♥
برای تقویت عضلات ران خصوصاً عضله چهارسر می توانید از انقباض ایزومتریک این عضله بهره بگیرید . برای این کار بر روی زمین نشسته و هر دو پای خود را صاف و کشیده نگهدارید . سپس عضلات چهارسر هر دو ران خود را منقبض کنید . این انقباض باید با شدت باشد ولی نه در حدی که موجب افزایش درد زانو گردد . برای انقباض عضلات چهارسر ران می توانید پشت زانوها را به کف زمین فشار دهید . انقباض را به مدت ده ثانیه نگهدارید و سپس آرام رها کنید . این حرکت درمانی را می توانید دو تا سه بار در روز و هر بار 5 الی 10 مرتبه انجام دهید و بتدریج تعداد را به دو بار در روز و به تعداد 20 الی 30مرتبه افزایش دهید .
یکی از راه های درمان صدمات زانوها یوگا و حرکت های فیزیکی آن يعنی آساناهای یوگا است . در ادامه به تعدادی از این حرکات درمانی صدمات زانو در یوگا که موجب بهبود ، تقویت و انعطاف پذیری زانوها شده و احتمال آسیب به زانو را نیز کاهش می دهد می پردازیم . خاطر نشان می سازد که قبل از انجام آساناهای یوگا لازم است تا از نظر پرشک خود در خصوص این حرکات آگاه شوید و اگر مبتلا به عارضه های زانو می باشید حرکات را تحت نظر مربی مجرب انجام داده و توانایی خود را در اجرای حرکات در نظر داشته باشید .
♥ شاواسانا ( Savasana ) وضعیت جسد ♥
در کلاس های یوگا از شاواسانا بعنوان یک ریلکسیشن قوی استفاده می گردد و این وضعیت قبل ، حتی در بعضی مواقع در اواسط و همچنین در پایان حرکات یوگا انجام می گیرد . شاواسانای پایانی مهمترین و پیچیده ترین بخش کلاس یوگا بوده و توسط مربی توانمند به کاربردی ترین بخش کلاس یوگا تبدیل می گردد! هدف از انجام این تمرین آرامش و رهایی در بدن ، ذهن و روح می باشد و به کارآموزان کمک می کند تا حس و شناخت بهتری نسبت به بدن ، تنش ها و آرامش درونی خود پیدا کنند . با گردش آگاهی در این بخش مهم کلاس یوگا ما به تربیت آگاهانه ذهن خود می پردازیم . در باشگاه تخصصی یوگا پرنده آزاد 30 الی 40 دقیقه از زمان کلاس آموزشی به این بخش اختصاص داده شده است که کارآموزان با هدایت گام به گام و تدریجی مراحل مختلف آن توسط مربی ، همراه با کسب آرامش عمیق به بهبود یا تخفیف عوارض و یا مشکلاتی مانند خستگی ها ، عصبانیت ها ، دیابت ، سوءهاضمه ، بی خوابی و . . . خود کمک می نمایند .
♥ ریلکسیشن ( Relaxation ) تمدد اعصاب ♥
اولین گام در یوگا یادگیری آرامش بخشیدن به ذهن و جسم است . مسلماً با تجربه این آرامش بسیاری از دردها ، منجمله دردهای زانو آرام می گردد . در باشگاه یوگا پرنده آزاد کارآموزان می آموزند که چرا ریلکسیشن در تمرین های یوگا ضروری است و تکنیک های مختلف ریلکسیشن به آنان آموزش داده می شود . شاگردان یوگا پس از مدتی خواهند آموخت که که چگونه جسم و روح خود را آرامش دهند و از تمامی افکار و احساسات منفی و نیز دردهای فیزیکی خود رهایی یابند . رهای رها . . .
♥ بالاسانا ( Balasana ) وضعیت کودک ♥
وضعیت کودک یا بالاسانا که در تصویر پائین ملاحظه می فرمائید نیز در آساناهای یوگا یکی از وضعیت های استراحت محسوب می گردد . در صورتی که به مدت 30 ثانیه الی یک دقیقه در این وضعیت باقی بمانید از کاربرد درمانی آن در جهت کاهش استرس بهره مند خواهید شد . از دیگر فوائد وضعیت کودک می توان به آرامش ذهن ، از بردن دردهای کمر و گردن و درمان بیماری های معده و روده اشاره نمود . توجه داشته باشید که افراد مبتلا به عارضه های زانو می بایست از انجام این وضعیت بدون نظارت و توصیه های مربی مجرب اجتناب نمایند .
♥ سوپتا پاوان موکت آسانا ( Supta Pawanmuktasana ) حرکت چرخش باد / گاز خارج کن /قفل پا ♥
این حرکت بصورت تخصصی بر روی سیستم گوارش کار می کند . با کمک این حرکت رفع گازهای اضافی معده و دستگاه گوارش امکان پذیر می گردد و اندامهای شکمی نیز ماساژ مناسبی را دریافت می کنند . از این حرکت برای درمان نفخ و پیشگیری از یبوست استفاده می گردد . با انجام صحیح این حرکت یوگا مشکلات زانو تخفیف پیدا کرده و تحت درمان قرار می گیرد . اجرای سوپتاپاوان موکت آسانا در فشار خون بالا ، مشکلات مهره های گردنی و دیسک های بین مهره ای و همچنین سیاتیک می بایست با احتیاط انجام پذیرد .
♥ بهوجانگ آسانا ( Bhujang asana – Cobra ) یا مار کبری ♥
این وضعیت یوگا ، انعطاف پذیری ستون فقرات را افزایش می دهد و به ماهیچه های بازوها و کمر نیرو می بخشد . در بسیاری از متون باستانی یوگا به این نکته اشاره شده است که انجام این وضعیت موجب ارامش درونی ، تمرکز و تقویت راده نیز می گردد . همچنین این حرکت برای قاعدگی های نامنظم و یبوست موثر است . وضعیت کبری به طور اختصاصی بر روی قسمت بالای ستون فقرات کار می کند و موجب افزایش انعطاف پذیری ستون فقرات و انبساط قفسه سینه میگردد . از دیگر فوائد این وضعیت تقویت عضلات ران به همراه کشش مناسب عضله چهارسر ران می باشد که در کاهش دردهای زانو و برطرف شدن مشکلات آن بی تأثیر نیست .
♥ تذکر : در بیماری های فتق و همچنین بیماری های گوارشی و روده ای حتماً اجرای حرکت می بایست تحت نظر مربی مجرب انجام پذیرد . در زمان سر درد و نیز در صورت بیماری های سندروم تونل کارپل ، صدمات پشت و بیماری های مربوط به دیسک بین مهره ای و همچنین پرکاری تیروئید اجری وضعیت می بایست با احتیاط کامل و به صورت محدود صورت پذیرد .
♥ بلند کردن تک تک پاها ♥
با انجام این حرکات مهم هم برای انجام تمرینات دیگر یوگا آماده می شویم و هم پاها ، قسمت پایین ستون مهره ها ، عضلات و ناحیه شکمی و بازوها را تقویت می کنیم . هدف اصلی ما در اینجا نیز کشش عضلات پشت ران ( همسترینگ ) ، پشت ساق پا و تقویت زانو می باشد .
♥ توجه :در صورتی گه از عارضه های کمری رنج می برید حرکت با هردو پا را انجام ندهید و یا با نگهداشتن کف دست ها در کنار بدن و فشار دادن آن ها بر روی زمین از دست ها در جهت حمایت از کمر کمک بگیرید . همچنین می توانید کف دست ها را در بخش پائینی کمر قرار داده و بدین ترتیب از وارد آمدن فشار به کمر و مهره های کمری جلوگیری نمائید . راه حل دیگر نیز این است که پاشنه پایی که صاف و کشیده بر روی زمین قرار دارد را به دیوار تکیه داده و بلند کردن تک تک پاها را انجام دهید . در مشکلات حاد زانو می توانید زانوهای خود را کمی خمیده نگهدارید . توجه داشته باشید که با خمیده نگهداشتن زانو از فشارهای وارده به مهره های کمری نیز جلوگیری می گردد .
♥ شالاب آسانا ( Salabhasana ) ملخ ♥
تمرکز اصلی حرکت ملخ بر روی قسمت پایین ستون فقرات است . وضعیت ملخ شکم ، بازوها و پاها را نیرو می بخشد . این وضعیت به عنوان یکی از هشتاد و چهار حرکت کلیدی یا مادر در یوگا مطرح است . با اجرای این حرکت افزایش تخلیه وریدی خون از سیاهرگ های پا به سوی دستگاه های بدن تحت تأثیر نیروی جاذبه زمین صورت می گیرد و انقباض عضلات ساق پاها و ران ها نیز ایجاد می شود . این آسانا موجب تقویت ستون فقرات ، باسن ، پشت بازو و پشت ساق پاها نیز می گردد .
♥ تریکون آسانا ( Utthita Trikonasana ) یا وضعیت مثلث ساده ♥
مثلث سمبل نیرو و قدرت برای سرچشمه الهی است . حرکت مثلث یا تریکون آسانا جزء حرکات کلیدی و مهم در یوگا محسوب می شود و از حرکات کامل و مفیدی است که به بدن برای انجام آساناهای خم به جلو و پیچ های نشسته کمک فراوانی می کند . البته دقت کنید که عدم رعایت نکات مورد نظر اجرای صحیح این حرکت ممکن است آسیب هايی جدی به مفصل زانو وارد کند بنابر این از اجرای خودسرانه آن بپرهیزید . در موارد سردرد ، فشارخون پائین ، فشار خون بالا ، مشکلات گردن و همچنین مشکلات سیاتیک و دیسک کمر نیز تمرین را تحت نظر مربی مجرب و با احتیاط کامل انجام دهید .
در تصویر فوق نحوه اجرای وضعيت تریکون آسانا را از وضعیت سگ سر پائین ( آدوموکهاشوان آسانا ) ملاحظه می فرمائید .
♥ تذکر : توجه داشته باشید که تمامی حرکات ارائه شده در اين مقاله می بایست پس از یافتن مهارت در حرکات ساده تر و همچنین تحت نظر مربی مجرب اجرا گردد . بنابراین الزامی است تا از اجرای خودسرانه این حرکات پرهیز نمائید .
♥ اوتان آسانا ( Uttanasana )خم به جلو درحالت ایستاده ♥
این حرکت می تواند قسمت های داخلی پاها ، کمر و ستون فقرات را تقویت کرده و موجب کشش عضلات پشت ران یا همسترینگ و نیز پشت ساق پاها نیز گردد . البته افرادی که در انتهای ستون فقرات خود مشکل و یا عارضه ای دارند یا این حرکت را به طور کامل انجام نمی دهند و یا با نظارت کامل مربی مجرب به انجام آن می پردازند . این حرکت برای کسانی که از بیماری سیاتیک رنج می برند و یا مبتلا به عارضه صاف بودن کف پا می باشند بسیار مفید می باشد . تصویر پائین اجرای خم به جلو در مراحل آغازین آن را نشان می دهد . لازم به ذکر است اجرای خم به جلو حتماً می بایست از ناحیه مفصل ران صورت گیرد و از خم شدن از ناحیه کمری پرهیز گردد . در صورتی که دارای آسیب دیدگی در پشت کمر هستید الزامی است که این حرکت را با زانوهای خم انجام دهید .
♥ توجه : در راستای پیشگیری از صدمات زانو به خاطر داشته باشید که پیش از اجرای تمام فعالیت های فیزیکی ، حرکات گرم کننده و کشش های مناسب داشته باشید . همچنین اجرای صحیح حرکات از نکات کلیدی و اساسی می باشد ، بنابر این با توان خود و در دامنه حرکتی مناسب خود به اجرای حرکات بپردازید. به عنوان یک اصل مهم و اساسی همواره به آستانه درد و کشش توجه داشته باشید و از کشش بیش از اندازه خودداری کنید . یکی دیگر از مواردی که در آسیب وارد کردن به زانوها نقش مهمی ایفا می کند عارضه چاقی و اضافه وزن است که خود در نتیجه بی تحرکی و عدم توجه به تغذیه صحیح ایجاد می گردد . افزایش وزن موجب افزایش فشار بر روی زانو شده و بعنوان یک ریسک فاکتور قدرتمند آرتروز زانو و دیگر مشکلات آن عمل می نماید . بنابر این با رعایت رژیم غذایی مناسب و بکارگیری سبک زندگی درست وزن خود را متناسب نگهدارید . فراموش نکنید کاهش وزن تا ۷۰ درصد و داشتن تحرک و ورزش تا 50 درصد میتواند در کاهش دردهای زانو موثر باشد .
♥ پاهایی پر توان برایتان آرزومندیم ♥
♥ باشگاه علمی تخصصی یوگا پرنده آزاد ♥
♥ سیمین صدیق ابراهیم نیا ♥